De man/de vrouw/het kind = de mens/de vrôôw/ut kyntje 
 

A.    bij mannelijke woorden

Het woord de (in het Sn niet uitgesproken met de e van pet maar als du) voor mnl. woorden wordt meestal de (de skats), maar wordt d’n voor mnl. woorden beginnend met een klinker (d’n aap). Ook wordt het d’n voor mnl. woorden beginnend met een d (d’n dròl), een h (d’n hònt, waarbij de h soms wegvalt: d’nont) en een t (d’n trap). Voor mnl. woorden met een b komt d’m (d’m bööl). 
 

Er zijn bij mnl. woorden 3 mogelijkheden om de (Sn) te vertalen in ut Hèlemòns: de, d’n en d’m,   Elke verhaspeling is ook hierbij uit de boze.

​

B.    bij vrouwelijke woorden

Het woord de (in het Sn uitgesproken als du) voor vrl. woorden wordt de (de pàn, de zòn, de zaağ, de skeet, de mug, de drøøf, de bón en de skool). 

Het onderscheid tussen mnl. en vrl. is bij de-woorden niet te horen: de mèns/de vrôôw.

 

C.    bij onzijdige woorden (het-woorden)

Het woord het (in het Sn niet uitgesproken als h-e-t maar als ut) voor onzijdige woorden wordt ut, (ut skôôp, ut ğàt, ut wèp, ut èèj en ut skip). 

Naast ut komt ook ’t voor. In ut Hèlemòns worden ut en ‘t verschillend uitgesproken en om die reden verschillend geschreven (en andersom). Het weglatingsteken, de apostrof, staat voor iets wat weggelaten wordt. In dit geval wordt de u van ut weggelaten en is dus niet te horen.  Wat overblijft is dus enkel de ‘t. Waarom zou immers ‘t als ut klinken als we daar ook al ut voor hebben. Ut is wa! maar ook: ’t Is wa! Zie ook de gedichten: ‘t Rèèğènt oover Hèlemònt en ‘t Haagje lupt vøøròp. Over het verschil in omgaan met dat vreemde kommaatje (apostrof) in ut Hèlemòns en het Sn wordt nadere uitleg gegeven bij Nederlandse Spelling: de apostrof. Bij meervoud kan overal  het lidwoord de geplaatst worden (bv. de hòònt).