​Ut Hèlemòns Lèèrplèñkske: (ğin lèèsplèñkske)

•   waarop het dialect van Helmond letter voor letter is vastgelegd voor later als er geen moedertaalsprekers         meer zullen zijn.
•   wat in een klankzuivere spelling elke Hèlemònse nuance weergeeft.
•   waarvan het niet de bedoeling is om het nu in te ruilen voor wat gangbaar en goed is, maar wat vooral             gericht is op de toekomst om onze niet eerder opgetekende klinkerrijkdom voor goed te vrijwaren voor               verlies.
•   waarmee iedereen gemakkelijk Hèlemòns kan leren, omdat er nauwelijks spellingregels zijn en zeker geen         uitzonderingen. Às ğe ut lèèrplèñkske kèènt, kàànde Hèlemòns lèèze èn skreeve.
•  waarmee volledig wordt waargemaakt: Schrijf zoals je praat en praat zoals je schrijft. Skreef zóàs ğe prôt èn       prôt zóàs ğe skreeft.
•   waarop niks aan het toeval is overgelaten, omdat elk woord op de juiste plek staat.
•   waarvan op www.detaalvanhelmond.nl geluidsopnames beschikbaar zijn.

Inhoud:

•   Geen opvallende of mooie woorden, wel 29 uitgekiende eenlettergrepige woorden plus één                                meerlettergrepig woord.
•    Met 12 korte klinkers op rij 1 en 3, die één op één gekoppeld zijn aan de
•    12 lange klinkers op rij 2 en 4 en  2 korte klinkers op rij 5 die op zichzelf staan.
•    Met alle 16 benodigde medeklinkers en 3 speciale medeklinkers op rij 5 (g en ğ voor harde en zachte g en         ñ voor ng).

 

Nooit inwisselbaar: 

•    Elke klinker staat volledig op zich en kan nooit voor een andere doorgaan. Ut Hèlemòns is niet zoals het              Nederlands, waar we andere regels geleerd hebben en een a net zo goed kort of lang kan klinken.  

      Hak/hakken Als in het Nederlands de a in het meervoud a moet blijven, dan verdubbelen we de                        daarachter komende medeklinker. 

      Hak/hake Als in ut Hèlemòns de a in het meervoud a blijft, dan schrijven we gewoon a en verandert er              letterlijk verder niks. 

      Zaken Als in het Nederlands de a in het meervoud als aa moet worden uitgesproken, dan schrijven we a            en  zorgt één daarachter komende medeklinker ervoor dat we aa zeggen. 

      Zaake Als in ut Hèlemòns de a in het meervoud als aa moet worden uitgesproken, dan schrijven we aa en        zorgt niks wat daarachter komt ervoor dat het anders zou moeten klinken. 

      Pas op: de Nederlandse woorden: water, later, vader zijn wat betreft betekenis en schrijfwijze identiek aan        ut Hèlemòns.  Alleen in uitspraak is de Nederlandse a lang en in ut Hèlemòns is de a kort, want anders had        er wel aa gestaan (zoals in kaater). Het Nederlandse woord alle kan niet zonder de dubbele medeklinker.          In ut Hèlemòns is àle niet fout te lezen. De à is à èn bly kònsekwènt in àle ğevàle z’n èèjğe. Èfkes wène.              Mar vur wy lyver àlle wil skreeve mi un verdubeliñ , ók pryma. Dès in yder ğevàl ny fawt te lèèze. Mar ik dû          ut ànders. 

 

Korte en lange klinkers:

•    Kort uitgesproken klinkers worden altijd met 1 letter weergegeven (rij 1 en 3) 
•    lang uitgesproken klinkers als verdubbeling ervan (rij 2 en 4) skats aap enz.
•    Uitzonderingen rij 3 en 4, kolom 3,4,5,6: 

      Verlenging van ü (van küs) zou üü hebben kunnen zijn, maar wordt voor het gemak de vertrouwde uu                (van  uul). 
      Verlenging van i (skip) laat een ee horen (skeet). 
      Verlenging van u (mug) laat een øø horen (drøøf).
      Verlenging van ó (van bón) zou óó hebben kunnen zijn, maar wordt voor het gemak de vertrouwde oo              (van skool). 

 

Uitgangspunten: 

•    Geen 2 verschillende letters voor één klank (oe, ie, eu) zoals soek (straathond) of fiets, maar 1 letter voor            één klank: sûk, fyts (of eventueel verdubbeling: skûûn, ryyk).
•    Waar in het Nederlandse woord schenk de ‘n’ hoorbaar staat voor een ng-klank, wordt in ut Hèlemòns ñ            (skèñk) gebruikt, ook voor riñ.  Dus 1 letter voor één klank: -ng wordt ñ. 
•    Geen tweeklanken (au/ou, ei/ij, ui) maar twee opeenvolgende klanken (èè+j: èèj).
•    De twee letters voor één klank ch in bv. licht krijgt 1 letter voor één klank: ligt.
•    Een hoorbare t (mand) wordt als t geschreven: màànt en een hoorbare p (web) wordt als p geschreven:          wèp.
•    Uit het Nederlandse alfabet worden de letters c, q, x niet gebruikt. (c wordt s of k, q wordt k, x wordt ks).

​​